De continue strijd voor mensenrechten bij de bouw van stadions voor het WK in Qatar
Foto's: Proshots

FYI.

This story is over 5 years old.

Sport

De continue strijd voor mensenrechten bij de bouw van stadions voor het WK in Qatar

“Het is gewoon moderne slavernij.”

De strijd voor betere werkomstandigheden van arbeiders die stadions voor het aankomende WK in Qatar bouwen, wordt deels gevoerd vanuit Amsterdam. In het pand van Prakken d’Oliveira werkt mensenrechtenadvocate Liesbeth Zegveld. Zij begon samen met de FNV, andere vakbonden en arbeiders een zaak tegen de FIFA.

In Qatar bestaat meer dan de helft van de bevolking uit gastarbeiders, die voornamelijk uit landen als Bangladesh en Nepal komen. Zij bouwen de stadions voor het WK van 2022 en leven vaak in erbarmelijke omstandigheden. Er vallen regelmatig doden in de bouw. Tot een jaar geleden had Qatar een kafala-systeem voor gastarbeiders, waardoor zij praktisch rechteloos waren. Volgens Zegveld gaat het om een moderne vorm van slavernij.

Advertentie

Komende zaterdag wordt tijdens het Human Rights Weekend in Amsterdam The Workers Cupvertoond, een film die gaat over de levens van arbeiders in Qatar. In aanloop naar het Human Rights Weekend sprak VICE Sports met Zegveld over de stand van zaken in Qatar en de klacht die ze bij het Zwitserse hof indiende tegen de FIFA.

VICE Sports: Ha Liesbeth, Qatar heeft een jaar geleden het beruchte kafala-systeem afgeschaft. Is daarmee echt wat veranderd in de bouw van de stadions?
Liesbeth Zegveld: Formeel is de slavernij afgeschaft, maar het systeem zit er zo diep geworteld. De grote bedrijven die de bouw van de stadions toegewezen krijgen, doen het op een gegeven moment wel netjes. Maar die stadions hebben wc’s, licht en allerlei voorzieningen nodig. Daar huren ze kleinere bedrijven voor in.

En daar gaat het mis?
Die kleine bedrijfjes hebben hun zaken vaak veel minder goed voor elkaar. De implementatie van de nieuwe regels is een heel groot probleem in Qatar. Meer dan de helft van de bevolking van Qatar is gastarbeider. Als je daar inspectie op wil loslaten, heb je heel veel inspecteurs nodig. Op papier doen ze het nu, maar tel er maar gerust tien of twintig jaar bij op voordat de slavernij echt teruggedrongen is. Er zit wel een ontwikkeling in, maar de bottomline is dat het WK daar gewoon nooit had moeten zijn.

Waarom noem je de werkwijze in Qatar precies slavernij?
De paspoorten van arbeiders worden afgenomen, waarna de arbeiders overgeleverd zijn aan de werkgever. Als je voor vijf jaar tekent, mag je tussentijds niet weg als je wat anders wil. Nu het kafala-systeem op papier is afgeschaft, hebben ze het zo aangepast dat je je contract formeel wel kunt opzeggen, maar dan moet je door allerlei procedures en langs een commissie die dan weer alleen maar Arabisch spreekt.

Advertentie

Omdat het zo moeilijk is om je contract op te zeggen, blijf je alsnog. En stel dat je wel die hele procedure doorgaat en gelijk krijgt van de commissie die erover gaat, dan ben je er nog niet. Voor je woonvergunning ben je in Qatar namelijk ook afhankelijk van je werkgever. Die vergunning ben je dan kwijt, dus dan mag je nergens wonen en kom je op straat te leven. Dan kan je het vergeten in zo’n land. De werkgever beheert dus de slaaf. De Qatari zelf werken niet en zijn totaal afhankelijk van deze mensen, die min of meer als objecten worden beheerd.

Ben je zelf ook in Qatar geweest?
Toen ik met de FNV bezig was een zaak te maken tegen de FIFA, ben ik soort van undercover met de FNV meegegaan op gesprek met Hassan al-Thawadi, de secretaris-generaal van de Supreme Committee for Delivery & Legacy, die verantwoordelijk is voor de bouw van de stadions voor het WK. We waren toen van plan om die zaak tegen de FIFA te brengen, maar dat hebben we toen niet gezegd, zodat we hem konden spreken.

We waren op een gegeven moment in Doha, in de oude stad. Als daar mensen uit de werkkampen vrijdag vertier komen zoeken en de stad in lopen, worden ze daar gewoon uitgewerkt door de politie op straat. Ze worden niet geacht zich daar te begeven en moeten in hun werkkampen blijven. Dat is een apartheidsregime, niet te geloven. Wij zaten in een hotel, dus ik dacht: geen drank en alle vrouwen zwaar bedekt. We gingen naar de tiende verdieping van het hotel en zagen daar hoe de sjeiks en andere lokale heren zich met enorme vaten bier zaten te bezatten, overal prostituees. Het is best een tegenstrijdig land.

Advertentie

Hoe ging die undercover ontmoeting met Hassan al-Thawadi ?
Hij zat in vol ornaat, in een Arabisch gewaad, met rechts en links van hem tien jonge dames en heren die hem assisteerden en allemaal uit landen als Engeland en Amerika kwamen. Hij had zelf ook in het westen gestudeerd en was een slim figuur.

Hij zei dat ze hun best deden om te hervormen, maar dat het lang zou duren voordat het beter werd. “Hoe lang hebben jullie wel niet gedaan over de ontwikkelingen van jullie land? Tot de jaren zeventig hoorden wij bij Engeland,” zei hij. “Wij hebben hier zoveel mensen uit het buitenland, dat het land wordt overgenomen als wij vakbonden toestaan. Zou jij dat doen?” Zulke gesprekken waren het. Ik vond het wel een spannende bijeenkomst.

Hoe eindigde die bijeenkomst?
Agreed to disagree. Maar ik moet eerlijk zijn: ze hebben sindsdien wel bewogen. Ze hebben het kafala-systeem afgeschaft op papier. Dat heel veel bedrijven zich daar nog niet aan houden, is weer wat anders. Maar het is een stap.

Beweegt de FIFA ook mee?
De FIFA heeft een aardige move gemaakt door in de statuten op te nemen dat de gastlanden van WK’s mensenrechten moeten respecteren. Bij het toewijzen van WK’s zijn de mensenrechten nu een criterium waar naar gekeken wordt. Dat is mooi. Toen ze dat besloten, kreeg ik dat ook van ze toegestuurd in zo’n hele grote enveloppe, die per DHL uit Zürich kwam, terwijl ze gewoon mijn email hebben. In de enveloppe zat dan een enkel blaadje, met gouden paperclips eraan. Echt waanzinnig. Maar goed, ze reageren wel. Ze voelen ook wel dat de hele wereld meekijkt.

Advertentie

Vorig jaar heeft de rechtbank van Zwitserland een verzoek afgewezen dat jij samen met vakbonden en een paar arbeiders had ingediend tegen de FIFA. Wat hield dat verzoek precies in?
We hebben eind 2016 een vordering ingediend tegen de FIFA bij de rechtbank in Zürich. Daarin hebben we twee dingen gezegd. Ten eerste dat de FIFA het WK nooit aan Qatar had mogen geven vanwege de slechte mensenrechten daar en ten tweede dat de FIFA er nu voor moet zorgen dat die mensenrechten gerespecteerd worden bij de bouw van de stadions. Die impact heeft de FIFA, dus daar kunnen ze voor zorgen. Dat verzoek heeft de rechtbank begin 2017 afgewezen.

Waarom is dat verzoek afgewezen door de Zwitserse rechtbank?
Nou, de rechter in Zürich had er geen zin in. Het is nogal een conservatief gebeuren in Zwitserland. Het eerste punt, dat de FIFA het WK nooit toe had mogen wijzen aan Qatar, hebben ze volgens mij niet eens gelezen. Over het punt dat de FIFA moest zorgen dat die arbeidsomstandigheden wel goed geregeld zouden worden, zei de Zwitserse rechtbank dat ze dat niet zouden kunnen controleren. Dat was het verhaal.

Zijn jullie nu actief bezig die volgende zaak op te bouwen?
Die wordt nu opgebouwd. Als een rechter conservatief is en niet wil, kunnen wij er niet veel aan doen, maar dan brengen we de zaak toch. We gaan de zaak beperken tot het gegeven dat de FIFA Qatar niet had moeten selecteren voor het WK. Er zijn heel veel spelers die daarin iets te zeggen hebben, dus dat duurt wel even, maar ik hoop dat we binnen een paar maanden meer weten. En het WK is pas in 2022, dus we hebben nog even. Dit was de eerste ronde pas.

Advertentie

De eerste ronde, als een soort bokswedstrijd.
Haha precies ja!

Waarom denk je dat de tweede ronde wel gaat lukken?
Dat de rechtbank de FIFA niet kon verplichten de arbeidsomstandigheden te verbeteren, daar ben ik het niet mee eens, maar ik kan het wel begrijpen dat het moeilijk is voor de rechtbank. Maar de beslissing van de FIFA om het WK aan Qatar te geven is in Zwitserland genomen en ze wisten dat er dwangarbeid was in Qatar. Dan moet je dat niet doen, vind ik.

Dat is een hele simpele en beperkte casus. Ik geloof er echt in dat de FIFA daar verantwoordelijk is. Als jij weet dat een land nauwelijks geschikte stadions heeft en die stadions in 50 graden celsius gebouwd moeten worden, in een land dat drijft op dwangarbeid, dan moet je weten dat zoiets alleen kan met misbruik van mensen.

Hoe kijk jij ernaar dat Wesley Sneijder nu in Qatar is gaan voetballen?
Ik denk dat de voetballers er op handen worden gedragen. Ik weet dat het heel moeilijk is om daar te wonen zonder mensen in huis te hebben die ook onderdeel zijn van dit systeem, dus ik hoop dat hij zich bewust is van het probleem van de slavernij en er zelf geen gebruik van maakt. Want ja, je zit zelf op een gouden bedje. Het is daar echt slaven versus de gevestigde orde.

Mis niets! Like VICE Sports Nederland voor je dagelijkse dosis ijzersterke sportverhalen.