De NBA-scheidsrechter die miljonair werd met gokken op zijn eigen wedstrijden

Het is 2007 en ze spelen tegen de Hornets uit New Orleans. De Spurs gaan in de aanval en sterspeler Tim Duncan krijgt de bal strak aangeworpen. Half wegkijkend vangt hij de bal, want hij heeft een gaatje gezien in de verdediging. De ervaren speler wurmt zich langs de lange verdedigers. Niemand ziet goed hoeveel stappen hij precies zet.

Scheidsrechter Tim Donaghy telt mee, en voor zover hij het kan zien, zijn het er een paar teveel. Hij fluit direct. Voordat hij ook maar iets kan zeggen of gebaren, staat de coach van de Spurs, Gregg Popovich, weer te schreeuwen. Voor de zoveelste keer laat de beruchte man zich horen, ondanks de eerdere waarschuwingen van Donaghy. De scheidsrechter zucht, draait zich om naar de coach en stuurt hem het veld af. De wedstrijd wordt uiteindelijk gewonnen door de Spurs, maar de beslissing van de scheids hielp niet mee. Als Donaghy uitgeput de kleedkamer inwandelt, hoort hij zijn telefoon al trillen in zijn sporttas. Het is de maffia en ze zijn niet blij. Dit was namelijk niet de afspraak. Zomaar de coach wegsturen van het team waar zij hun geld op hebben gezet, dat kan echt niet.

Donaghy zat behoorlijk in de problemen. Het ergste was dat het allemaal zijn eigen schuld was. Een reeks domme beslissingen en ernstige verslavingen had de gerespecteerde topscheidsrechter in deze situatie gebracht. Een situatie met grote gevolgen.

Tim Donaghy groeide als katholieke jongen op in de hippiejaren van de vorige eeuw. Hij ronde netjes zijn middelbare school af en haalde ook netjes een universiteitsdiploma in sales en marketing. Allemaal heel netjes. Zijn hele jeugd volgde hij het basketbal op de voet. Hij vond de sport prachtig, maar hij was er niet zo goed in. Tijdens zijn studententijd speelde hij daarom geen basketbal, maar honkbal. Maar hij kon zijn liefde voor basketbal niet loslaten. Hij besloot scheidsrechter te worden.

“Ik wilde gewoon mee rennen met de grote sterren, ik wilde onderdeel zijn van de sport waarvan ik hield,” vertelt hij in een onthullend interview met CBS. Hij had er talent voor. Op de middelbare school ging hij om met Joe Crawford, Mike Callahan, and Ed Malloy, drie andere NBA-scheidsrechters die al eerder de stap omhoog hadden gemaakt. Dus het was, na jaren op een lager niveau, een logische stap om te maken.

Zijn vader was ook ooit basketbalscheidsrechter en verdiende goed. Donaghy had het daarom al op vroege leeftijd prima voor elkaar. Na zijn studie wist hij al de weg in meerdere country clubs en daar speelde hij met het geld van zijn vader. Er werd flink gegokt. Zo werd er bij het golfen voor de grap wat ingezet, en een potje kaarten was niet spannend genoeg als je niks te verliezen had.

Het begon allemaal met deze kleine grapjes. Donaghy vond die kleine grapjes geweldig. Hij hield van dat gevoel van winnen en de spanning van het gokken. Hij begon steeds meer te spelen met steeds meer geld. Kort gezegd: hij was bijzonder gevoelig voor een gokverslaving.

Natuurlijk is er wel iets meer nodig om de stap te maken van een gokverslaving naar een van de grootste NBA-schandalen. Toch was die stap verrassend snel gemaakt. Scheidsrechters in de NBA kregen in die tijd extra informatie over wat er speelde in de teams, informatie die de media niet te horen kreeg. Zo zouden de scheidsrechters beter met lastige situaties om kunnen gaan. Ironisch genoeg zorgde dat voor veel lastigere situaties dan de NBA ooit had verwacht.

Bovendien wist Donaghy alles over de houding van bepaalde scheidsrechters tegenover spelers, coaches en clubeigenaren. Toen hij later alles opbiechtte, vertelde hij dat alle scheidsrechters beïnvloedt worden door wat spelers, coaches of eigenaren ooit tegen of over ze gezegd hebben. Er werd daar volgens hem veel over geroddeld in de scheidsrechterskleedkamers. Hij besloot die informatie te gebruiken in zijn eigen voordeel.

Hij merkte namelijk dat hij met die informatie een hoop NBA-wedstrijden kon voorspellen, en het bijna altijd bij het goede eind had. Toen hij systematisch ging uitrekenen hoe goed hij hier eigenlijk in was, kon hij zichzelf niet meer inhouden. Hij voorspelde een aantal wedstrijden en kwam erachter dat hij tachtig procent goed had. Daar was wel wat geld uit te slepen natuurlijk.

Uiteindelijk gokte hij in de dertien jaar dat hij scheidsrechter was in de NBA op zo’n honderd wedstrijden, waarmee hij ongeveer dertigduizend dollar verdiende. Het meest opvallende was dat hij ook gokte op wedstrijden waarin hij zelf scheidsrechter was. Hij was dus niet helemaal onpartijdig. Hij raakte verslaafd aan de kick van het gokken en was ervan overtuigd dat het nooit fout kon gaan.

“Ik zag er de consequenties niet van in,” vertelde hij later. “Als alles goed was gegaan, was ik misschien vandaag nog steeds op mijn eigen wedstrijden aan het gokken.”

Maar natuurlijk ging niet alles goed. Sterker nog, op een gegeven moment stortte alles in. Niet de NBA, niet de FBI, niet zijn collega’s, maar de maffia was de partij die hem door kreeg. Hij gokte de eerste vier jaar via een vriend, uit angst om gepakt te worden. Die vriend maakte helaas een foutje, en via via waren het de leden van de maffia die daar als eerste achter kwamen. Toen had hij echt een probleem.

Ze eisten dat hij aan hen zou vertellen wie er ging winnen, en anders zou zijn familie (hij had een vrouw en vier dochters) in gevaar komen. Voor zijn verdiensten kreeg hij zo’n tweeduizend dollar per goede gok, maar ook een flinke lading bedreigingen als hij fout zat. De tweeduizend dollar was niks vergeleken met de miljoenen die de maffia aan hem verdiende.

Dit ging niet lang door, want op een gegeven moment kreeg de FBI ook in de gaten wat er speelde. De maffia werd natuurlijk strak in de gaten gehouden. Via een telefoontje overlegden twee leden van de maffia over het functioneren van Donaghy. Het korte belletje werd getapt door de FBI, en even later stonden ze bij Donaghy op de stoep met een hele hoop vragen.

Het meest schokkende was natuurlijk dat hij op zijn eigen wedstrijden gokte. Hij werd gearresteerd en er hing een gevangenisstraf van vijfentwintig jaar boven zijn hoofd. Toch wist hij de FBI ervan te overtuigen dat zijn gok niet meespeelde in zijn keuzes tijdens de wedstrijd. Een dappere claim, maar hij had wel argumenten. En de FBI had weinig bewijs om zijn argument te ontkrachten.

Volgens FBI-agent Philip Scala had Donaghy laten zien dat hij tegen zijn eigen gegok inging met sommige keuzes. Een daarvan was het wegsturen van Spurs-coach Popovich in 2007. De maffia had toen veel geld op de Spurs gezet en toch maakte hij een beslissing, die hij niet per se had hoeven maken. Uiteindelijk had de FBI te weinig bewijs om de originele aanklacht door te voeren. Door zijn medewerking en het feit dat hij claimde zich niet te laten beïnvloeden door zijn gegok, kreeg hij uiteindelijk maar vijftien maanden gevangenisstraf.

Maar het hield daar natuurlijk niet op. De nasleep van zijn acties is enorm. Hij heeft uiteindelijk alles geopenbaard. Alles. Andere scheidsrechters waren ook de dupe. Hij heeft niet alleen hun geroddel gebruikt om winst te maken, hij vertelde ook al hun partijdige trekjes. “Hij heeft mijn carrière van vijfentwintig jaar in één keer door wc gespoeld,” klaagde scheidsrechter Mike Mathis.

De openbaring van Donaghy leverde een aantal maffialeden een gevangenisstraf op. In zijn korte periode in de gevangenis werd hij één keer aangevallen door een maffialid, die hem probeerde te verwonden met een uitschuifstok van een verfroller. Hij werd in zijn knieën geraakt en hield er een aantal operaties aan over.

Maar het drama van Donaghy hield niet op na zijn gevangenisstraf. Zijn vrouw verliet hem en eiste geld en zijn huis. Ze waren aardig rijk, want een NBA-scheidsrechter verdient enkele tonnen per jaar. Hij hield er nog wel iets positiefs aan over. Hij schreef een boek over zijn kant van het verhaal. De eerste uitgever werd onder druk gezet door de NBA (wat de NBA ontkent), dus durfde het niet uit te geven. Uiteindelijk publiceerde VTi-Group zijn boek wel, maar zij weigerden Donaghy te betalen. Een rechtszaak leverde Donaghy uiteindelijk een bedrag van 1,3 miljoen dollar op.

Hij wordt nog altijd gezien als een van de grootste fraudeurs in de NBA, maar hij leeft nu wel rustig van zijn miljoen dollar. Hij heeft veel verkeerd gedaan, domme keuzes gemaakt en toegegeven aan zijn roekeloze verslaving. Maar die verslaving maakte hem uiteindelijk wel miljonair.

—

Mis niets! Like VICE Sports Nederland voor je dagelijkse dosis ijzersterke sportverhalen.