Hoe Adidas en Puma een Duits dorp in tweeën splitsten

FYI.

This story is over 5 years old.

Sport

Hoe Adidas en Puma een Duits dorp in tweeën splitsten

De taxichauffeur vroeg zich af of ik me niet versprak.

“Adidas?”, vroeg hij met een toon alsof ik gek was. Hij verwachtte dat ik Puma zou zeggen. Het andere internationale sportkledingmerk dat gevestigd is in het Beierse Herzogenaurach. Het 24.000 inwoners tellende ‘Herzo’ is een legendarische plek in de sportwereld. De Dassler-broers komen hier vandaan. Adi en Rudolf begonnen een schoenenbedrijf in de jaren twintig. Toen ze ruzie kregen, werd hun bedrijf in tweeën gesplitst. De rivier die midden door de stad stroomt, scheidde hun wegen. Het resultaat van de familieruzie was zichtbaar op de Olympische spelen, voetbalvelden, basketbalvelden en de straten van hun woonplaats.

Advertentie

De rivaliteit was op een gegeven moment zo groot dat je de rivier niet overstak als je voor één van beide bedrijven werkte. Beide kanten hadden hun eigen bakker, kroegen en sportploegen. Voordat de familievete losbrak, was er juist een goede samenwerking. In de nasleep van de Eerste Wereldoorlog kwam Duitsland in een economische depressie. Dit zorgde voor een hoop werkloosheid en hyperinflatie. Dit speelde de Dassler-broers in de kaart. Ze vochten mee in de oorlog en toen ze terugkwamen, zagen ze dat er niemand meer in de stomerij van hun moeder kwam. Die lege stomerij was de geboorteplek van wat uiteindelijk Adidas werd. Het waren barre tijden. Maar ook al hadden mensen het geld niet om regelmatig naar de stomerij te gaan, hadden ze toch schoenen nodig. Adi gebruikte allerlei materialen die hij vond op het Beierse platteland. Na drie jaar was het bedrijf zo groot dat Adi’s broer Rudolf werd betrokken bij het bedrijf. Adi was de handigste van de twee en maakte allerlei soorten schoenen. Toen hij een een soort nop ontwierp, beleefde hij zijn grote doorbraak. Het ontwerp zag eruit als een balletschoen, maar zorgde voor meer grip dan andere schoenen. De gebroeders Dassler leverden lange tijd schoenen aan het Duitse atletiekteam en andere atleten. In de jaren dertig groeide het bedrijf uit tot een internationale organisatie. Tijdens de Olympische Spelen van 1936 droeg de legendarische Jesse Owens schoenen van Dassler, terwijl Adolf Hitler op de tribune zat.

Advertentie

Hoewel geen van beide broers als nazi gezien kan worden, profiteerden ze wel van Hitlers beleid. Hitlers voorkeur voor lichamelijke opvoeding en atletiek zorgden voor een flinke groei van het bedrijf. De zaken gingen goed, maar de thuissituatie bij huize Dassler was slecht. De broers en hun vrouwen leefden samen in één huis. Dat is nooit een goed idee. “De band met mijn broer was ideaal van 1924 tot 1933,” schreef Rudolf Dassler als oudere man. “Toen begon de vrouw van mijn broer zich te bemoeien met de zaken, terwijl ze nog maar zestien jaar oud was en geen ervaring had. En de oorlog begon.” Hiermee bedoelde hij niet de Tweede Wereldoorlog, hoewel dat ook een rol speelde. Hij bedoelde de oorlog op kantoor. Rudolf was ervan overtuigd dat zijn broer hem uit het bedrijf zou zetten, terwijl hij weg was om te vechten in de oorlog. Na de oorlog begonnen beide broers paranoïde trekjes te vertonen. Het leek een wedstrijd te zijn wie de ander als grootste nazi weg kon zetten. Hoewel Rudolf nog een tijdje gevangen werd genomen door de Amerikanen, was duidelijk dat de broers geen grote nazi-kopstukken waren. Ze werden niet gestraft. In 1948 stopte de samenwerking tussen de broers. Adi hield de productieruimte en ging verder als Adidas. Rudolf nam het pand aan de overkant van de rivier over en deed dat onder de naam Ruda. Deze naam werd al snel veranderd in Puma. De werknemers konden zelf kiezen voor wie ze gingen werken. Mama Dassler koos voor Rudolf.

Advertentie

“Uiteindelijk bouwden de werknemers hun leven op aan één kant van de rivier,” legt historicus Dr. Welker uit. “Het was geen bloedige oorlog ofzo,” gaat Welker verder. De twee kanten bleven gewoon op hun eigen gebied. De broers spraken elkaar jarenlang niet. Er is vaak geschreven dat ze elkaar nooit meer hebben gesproken, maar volgens schrijfster Barbara Smit zijn ze elkaar nog wel eens tegengekomen. Maar het hielp niet veel. Toen Rudolf in 1974 op zijn sterfbed lag, werd zijn broer uitgenodigd om afscheid van hem te nemen. Adi weigerde.

Als je vandaag de dag door het plaatsje loopt, krijg je niet de indruk dat de plek ooit zo verdeeld was. Als je niet beter weet, merk je niet dat de stad iets met sport te maken heeft. Er staat alleen een bronzen standbeeld in het centrum dat doet denken aan vroeger. Volgens Welker veranderde de stad toen de twee families hun bedrijven verkochten in 1989. De merken zijn nu uitgegroeid tot wereldwijd bekende multinationals, die een groot gedeelte van de productie hebben gedelokaliseerd. “Als je op de parkeerplaats van Adidas kijkt, zie je alleen maar buitenlandse kentekenplaten. Er zijn veel Franse en Nederlandse nummerborden,” zegt Welker. “De werknemers wonen ook niet meer in het dorp.” De meesten komen uit Nürnberg.

Terug naar mijn bezoek aan Adidas. Ik zat dus in de taxi. Ik zei tegen de chauffeur dat hij het goed had verstaan en dat ik Adidas bedoelde. Hij reed de stad uit en na een paar kilometer kwamen we bij het immense terrein van Adidas, maar dit gebeurde niet voordat we even langs het hoofdkantoor van Puma reden. De twee bedrijven werden ooit gescheiden door een rivier en ze zorgden voor een verdeling van het kleine plaatsje. Nu hebben de aandeelhouders geen tijd voor dat soort ongein. Dat wordt duidelijk wanneer je langs de hoofdkantoren van de bedrijven rijdt. Ze staan op goedkope grond in het buitengebied en de parkeerplaatsen staan vol met auto’s die uit heel Europa komen. Welker had gelijk.

Mis niets! Like VICE Sports Nederland voor je dagelijkse dosis ijzersterke sportverhalen.