Ik ging als journalist naar een megalomaan sportevenement in Turkmenistan

FYI.

This story is over 5 years old.

Sport

Ik ging als journalist naar een megalomaan sportevenement in Turkmenistan

Alleen Noord-Korea en Eritrea scoren wereldwijd slechter op persvrijheid dan Turkmenistan.

Whatsapp, Facebook en Twitter zijn er geblokkeerd en de staatstelevisie staat bol van de propaganda. Toch wilde ik graag als fotograaf naar dit land in Centraal-Azië, in de hoop nog een andere kant te ontdekken. Van 17 tot 27 september 2017 vonden daar de Asian Indoor and Martial Arts Games (AIMAG) plaats, een soort Olympische Spelen maar dan alleen van Azië, georganiseerd door de Olympische Raad van Azië. Ik greep mijn kans en reisde voor dit sportevenement naar Turkmenistan.

Advertentie

Turkmenistan grenst aan onder meer Iran en Afghanistan, en heeft zo’n 5,5 miljoen inwoners. Na zichzelf in 1991 onafhankelijk van de Sovjet-Unie te hebben verklaard, is de bevolking aan een zeer streng totalitair regime onderworpen. Na de onverwachte dood van de eerste president in 2006, die inmiddels tot president voor het leven was benoemd, nam de huidige president Goerbangoeli Berdimoechamedov het stokje over. Sindsdien dient ook hij als inspiratiebron voor verschillende mensenrechtenorganisaties als Amnesty en Human Rights Watch, die al vele verontrustende rapporten schreven over Turkmenistan.

Uw fotograaf voor het grootste indoor reuzenrad ter wereld, van wit marmer en goud.

Het vliegveld van Ashgabat, in de vorm van een enorme valk.

De hoofdstad Asjchabad heeft meerdere wereldrecords op haar naam staan, onder andere voor de meeste witmarmeren gebouwen en het grootste overdekte reuzenrad. Kort geleden is er ook nog een superluxe vliegveld opgeleverd in de vorm van een valk, met een capaciteit van 17 miljoen bezoekers per jaar. Turkmenistan ontvangt daar nog geen procent van – niet omdat er in het land niets te beleven valt, maar omdat je er simpelweg haast niet binnenkomt. Met toerisme heeft het land echter nog niet hoeven experimenteren. Turkmenistan zit namelijk op een van de grootste gasreserves ter wereld en verdient daar klaarblijkelijk goed aan.

Tijdens de World Nomad Games in Kirgizië vorig jaar bedacht ik dat de AIMAG het ideale moment zouden zijn om zonder georganiseerde rondreis Turkmenistan te bezoeken. Turkmenistan zag het sportevenement ongetwijfeld als een goede mogelijkheid voor wat positieve publiciteit: mijn accreditatie was heel gemakkelijk binnen en een visum bleek niet eens nodig, een absoluut unicum voor een land dat vaak “het andere Noord-Korea” wordt genoemd en waar westerse journalisten tot nu toe nooit welkom waren.

Advertentie

Nieuwsgierige Turkmeense dames bekijken hun selfies nadat ze met mij op de foto zijn gegaan.

Vriendelijke oude mannen met lange baarden en traditionele hoeden kijken mij vervreemd aan.

Ter voorbereiding op mijn reis onderzocht ik interessante plekken buiten de hoofdstad en lichtte vrienden en familie in dat ik een week lang moeilijk te bereiken zou zijn. Ook kocht ik een nieuwe harde schijf en liep de beveiliging van mijn laptop en telefoon nogmaals door. Op internet gaan namelijk verhalen rond van professionele geheime inlichtingendiensten en hotelkamers die afgeluisterd worden. Waar of niet waar, ik wilde geen risico nemen tijdens mijn korte bezoek.

Op 16 september vlieg ik naar Turkmenistan, via Istanbul. Mijn plannen om de AIMAG links te laten liggen en er stiekem op uit te trekken vallen al snel in duigen. Als ik het vliegveld verlaat, loop ik meteen tegen een speciale begeleider van de overheid aan, een jonge student die gebrekkig Engels spreekt. Haar opdracht, al geeft ze het zelf nooit aan mij toe, is om mij constant in de gaten en zo veel mogelijk binnen het zwaarbeveiligde Olympisch dorp te houden. Ze verliest me die dag niet meer uit het oog.

Overheidsbegeleiders staan in de schaduw terwijl ze hun gasten in de gaten houden.

Het ‘Olympisch dorp’ kwam compleet met een monorail. Veel tijd won je er niet mee.

Elke journalist die ik zie heeft zo’n begeleider. Gelukkig heb ik genoeg tijd tot mijn terugvlucht om eerst een paar dagen te doen wat van mij verwacht wordt: interesse tonen in sport. Ik word daarbij van alle maaltijden voorzien, mijn vliegticket wordt onverwachts vergoed door de Turkmeense organisatie, en ook voor het hotel hoef ik niks te betalen. Ik bezoek een aantal persconferenties en geef zelfs een interview op staatstelevisie, waar ik moet zeggen hoe mooi het allemaal wel niet is.

Advertentie

De openingsceremonie is meteen een hoogtepunt, ideaal voor iedereen die eigenlijk nog niks weet van de Turkmeense cultuur en geschiedenis, zoals ik. In zeventien hoofdstukken, startend vanaf 20:17 uur op 17 september 2017, word ik in het Olympisch stadion dik drie uur lang meegenomen in een spectaculaire geschiedenisles, afgetrapt door een langdradige speech van de president. Ruim zevenhonderd internationale experts zijn ingevlogen om de techniek en choreografie op te tuigen. Meer dan tienduizend artiesten, vijfduizend lokale vrijwilligers en honderd paarden, honden en kamelen trekken ten tonele. De geschatte kosten: minimaal honderd miljoen euro. Hiermee is het de grootste show ooit in Centraal-Azië.

De Turkmenen hebben het ophijsen van de nationale vlag tot een ware kunst verheven.

De oprichter van Turkmenistan, Oguz Khan, en de kunst van het tapijtweven.

Het Akhal-Teke paard, de trots van Turkmenistan, steekt het vuur aan.

Een grootse vuurwerkshow kon natuurlijk niet ontbreken.

De AIMAG is een soort miniversie van de Olympische Spelen, maar dan net iets anders. Naast vijf Olympische sporten (paardensport, taekwondo, baanwielrennen, gewichtheffen en worstelen) vinden er nog zestien andere sporten plaats in overdekte arenas, waaronder kickboksen en lokale vormen van martial arts, zoals kurash, sambo en belt wrestling. Met mijn speciale pas heb ik overal toegang en kan ik vanaf de allerbeste plekken foto’s maken, soms van heel dichtbij.

Twaalf dagen lang strijden de atleten om 347 gouden medailles. De president van Turkmenistan gaf naar verluidt vier miljard euro uit aan het evenement, ongeveer dezelfde prijs als voor het organiseren van een gemiddelde Olympische Zomerspelen. Als je dat deelt door het aantal inwoners dan is dit het duurste sportevenement ooit. Maar gaaf is het wel: grote fonteinen, monorails en waanzinnige lichtprojecties zorgen ervoor dat het Olympisch dorp aandoet als een mix tussen Las Vegas en Dubai.

Advertentie

Een wedstrijdje opdrukken tussen lokale jongeren.

Kickboksen was een van de sporten tijdens de AIMAG.

Russisch biljart, een lastige variant waarbij de ballen groter zijn en de gaten kleiner.

Baanwielrennen was één van de vijf officiele Olympische sporten in Ashgabat.

Wat dan weer tegenvalt is dat er elke dag een avondklok is ingesteld vanaf 23:00 uur. Mijn gids volgt me nog steeds overal op de voet en alcohol is officieel verbannen. Een koud biertje of goed feestje met de atleten en overige journalisten zit er dus niet in. Iedereen verveelt zich ‘s avonds helemaal suf.

Naast sport fotograferen heb ik in Turkmenistan nog een doel: ik wil naar de brandende Krater van Derweze, onder de weinige toeristen bekend als de ‘Poort naar de hel’. De krater ontstond in 1971, toen Sovjet-geologen tijdens het boren naar olie op een gasbel stuitten. Al snel stortte de hele boel in. Om te voorkomen dat schadelijke gassen uit de grond ontsnapten, staken ze de hele zooi in de fik. Bijna vijftig jaar later brand het gat nog steeds.

De Darvaze krater, dat het beste kan worden beschreven als de werelds grootste bbq.

De brandende krater ligt ver buiten de hoofdstad, in het midden van de Karakum-woestijn, en blijkt veel lastiger te bereiken dan ik dacht. En elke ochtend opnieuw word ik in de lobby opgewacht door mijn eeuwige begeleider, die inmiddels doodmoe van mij is geworden. Zij heeft duidelijk geen interesse in sport, of in mij, en wil eigenlijk alleen maar bij haar vrienden zijn. Gek genoeg houdt ze stug vol en komt ze mij elke dag met een leuke nieuwe outfit opzoeken.

Op mijn laatste dag weet ik mijn begeleider toch af te schudden. Samen met een andere avontuurlijke journalist ga ik er al om zes uur ‘s ochtends vandoor. We willen binnen vier uur naar de krater liften, een reis van ongeveer 275 kilometer waarvan een deel offroad. Een buskaartje kopen zit er niet in omdat het verstandiger is zo min mogelijk bewijs achter te laten en vooral niet tegen politiecontroles op te lopen. We proberen ons in te dekken door ruim voor het avondeten weer terug zijn.

Advertentie

Liftend bij deze oude mannetjes door de Karakum woestijn.

Met enkele ritjes zitten we binnen een uur of twee buiten de hoofdstad, waarna het verkeer doodvalt. Tegen het eind van de middag, nadat de zoveelste volle auto langsrijdt en we halverwege in de bloedhete woestijn vastzitten, denk ik dat we het nooit gaan redden. Maar met doorzettingskracht en de juiste Russische woordjes komen we er uiteindelijk toch. We stoppen een kerel met een 4WD en knallen als een malle door het losse zand richting het branded gat in de grond. Het moment waar ik al jaren naar uitkijk komt steeds dichterbij. Maar door de hele situatie met onze begeleiders wordt de reis van haast negen uur bekroond met een bezoek van nog geen kwartier.

Maar dat kan de pret niet drukken. We zijn alleen en het gat is nog groter en dieper dan ik dacht. Terwijl ik word overweldigd door de hitte van de vlammen, staar ik naar een bizar schouwspel van wat het best kan worden beschreven als de grootste barbecue ter wereld. Het is oppassen geblazen, want er staan geen hekken om de krater heen. Als ik in het gat val staat me een vreselijke dood te wachten.

Bij terugkomst, na een relatief makkelijke rit terug, hou ik mijn begeleider voor de gek door te beweren dat ik lang had uitgeslapen en naar de markt in het centrum ben gegaan. Gelukkig helpt de taalbarrière en kan ze niet echt boos op me worden. Ik ga daarna weer naar de sportarena’s om wat laatste foto’s te schieten en te genieten van een goed potje zaalvoetbal.

Advertentie

De president heeft met dit evenement de kans gegrepen Turkmenistan internationaal op de kaart te zetten, op een manier waarop hij dat het liefste ziet. Dat kosten noch moeite zijn gespaard heb ik zelf van dichtbij mogen meemaken. Nog nooit waren zoveel buitenlanders tegelijkertijd binnen de landsgrenzen toegelaten. Veel ruimte voor kritiek was er niet, maar ik moet ook gewoon toegeven dat dit evenement op indrukwekkende wijze is neergezet. Uit gesprekken die ik met ze heb gevoerd maak ik op dat de Turkmenen oprecht trots op hun land en cultuur zijn.

Er gaan geruchten dat Turkmenistan, met de basis die nu is gelegd, ooit nog eens de Olympische Spelen zou kunnen organiseren. Dat ik daar dan ook nog naartoe ga lijkt me onwaarschijnlijk. Los van de mogelijke straf voor het ontduiken van mijn begeleiding, is het vooral het gebrek aan bewegingsvrijheid dat ik niet nog eens hoef te ervaren. Gelukkig leverde deze reis wel een waanzinnige ervaring op met een paar goede verhalen voor in de kroeg – met een koud biertje, en na 23:00 uur. Dat dan weer wel.

Belt wrestling is een populaire sport in Centraal Azië.

Veel Turkmeense kinderen werden naar het evenement gestuurd om zo van jongs af aan sporten en een gezonde leefstijl aan te moedigen.

De vlaggen van Syrië, Saoedi-Arabië en Qatar worden gehesen bij de paardensport.

Deze vechter uit Tahiti had er duidelijk zin in.

Het AIMAG ‘Olympisch’ complex.

Ook de atleten, ‘opgesloten’ in het Olympisch dorp, verveelden zich ‘s avonds helemaal suf.

Mis niets! Like VICE Sports Nederland voor je dagelijkse dosis ijzersterke sportverhalen.